Cách lập bàn thờ Tổ, bàn thờ vọng, bàn thờ cho người mới mất
Tục thờ cúng Tổ Tiên là một nét đẹp văn hóa của người Việt. Tuy nhiên, trong thực tế lại có những khác biệt giữa bàn thờ Tổ, bàn thờ Vọng và bàn thờ Tổ Cô Ông Mãnh, bàn thờ Gia Tiên và bàn thờ cho người mới mất.
Trong bài viết này, Vietnamarch xin giới thiệu cách lập các loại bàn thờ trên để quý độc giả tham khảo.
1. Cách lập bàn thờ Tổ
Ngai thờ trên bàn thờ Tổ
Mỗi dòng họ đều có chung một nhà thờ vị Thủy tổ, còn gọi với cái tên là Nhà thờ họ, nhà Từ đường dòng họ. Trên bàn thờ thường đặt một ngai thờ vị Thủy tổ với bài vị được ghi bằng chữ Hán. Xưa kia, do điều kiện kinh tế khó khăn, nhiều dòng họ không có nhà thờ riêng nên xây một đài lộ thiên dựng bia đá, trên đó khắc tên thụy, hiệu các tổ tiên để thờ cúng.
Hằng năm khi có giỗ Tổ, hoặc đến ngày tế tự của một chi họ, thì cả chi, họ tập trung tại nhà thờ họ để cúng tế nên ngày nay, dòng họ nào cũng xây dựng một nhà từ đường để làm nơi con cháu sum vầy, tụ họp trong ngày giỗ Tổ.
Những ngày giỗ tết, con cháu trong họ tập trung về nhà thờ Tổ để làm lễ
Trong nhà thờ họ thường bố trí đặt 3 ban thờ. Ban ở giữa đặt thờ vị Thủy tổ và các chi trong dòng họ, bàn thờ bên trái (theo hướng từ trong nhìn ra) là để thờ Mãnh Tổ, ban thờ phía bên phải là để thờ vị Cô Tổ.
Nhà thờ họ được giao cho chi trưởng nam trong dòng họ để đời đời trông giữ hương hỏa. Chỉ khi nào ngành trưởng không có con trai cúng bái thì trọng trách này sẽ được giao cho chi dưới cúng bái.
Phía trong cùng trên ban thờ, ở vị trí cao nhất và trang nghiêm nhất là ngai thờ Thủy tổ, trên Ngai thờ đặt tượng hoặc bài vị của Thủy tổ. Trưởng các ngành về sau cũng được thờ trên Ngai thờ với một bài vị hoặc là 1 ống quyển, hoặc có nơi dùng 1 hộp chữ nhật sơn son thếp vàng bên trong chứa đựng gia phả, và được phủ nhiễu điều bên ngoài. Đây chính là nơi linh thiêng nhất, là nơi mà linh hồn các vị tổ tiên về ngự.
Gia phả: Trong tất cả các dòng họ đều phải có cuốn sổ ghi chép thế thứ trước sau của tổ tiên, các thế hệ con cháu từ đời này sang đời khác. Cuốn sổ đó chính là Gia phả. Sổ gia phả đó, ngày xưa thường dùng loại giấy sắc, viết rõ ràng, nắn nót để tỏ lòng thành kính đối với tổ tiên, thường được đặt trong một khám thờ hoặc trong một lớp riêng để trên ban thờ. Đối với những dòng họ to, nhiều chi, phái, gia phả được in ra thành nhiều bản để mỗi chi phái giữ một bản cho con cháu hiểu rõ về tổ tông nhà mình.
Mỗi vị tổ tiên đều được ghi chép về tiểu sử, ngày tháng năm sinh, năm mất, tên họ, chức tước… Ghi cả nhưng thông tin con cháu của người đó, ngành trưởng, ngành thứ gồm những ai… Trong gia phả còn ghi chép đầy đủ những công trạng của tổ tiên, nơi sinh, nơi táng…
Ngày nay, gia phả được biên soạn bằng chữ quốc ngữ và in rất đẹp kèm tranh ảnh như một cuốn nhật ký của dòng họ. Ngoài bản gốc được cất giữ trong tủ thờ của dòng họ còn được in ra treo trong không gian nhà thờ họ để con cháu xa quê hương khi về có thể đọc và noi gương, tự hào về dòng họ, quê hương, bản quán của Tổ tiên mình.
>>> Xem thêm: Bài trí bàn thờ theo phong thủy, truyền thống
2. Cách lập bàn thờ Tổ cô ông Mãnh
Trong nhà thờ họ, hai bàn thờ phía 2 bên bàn thờ Tổ chính là bàn thờ Tổ Cô Ông Mãnh. Bàn thờ phía bên trái (từ trong nhìn ra) chính là bàn thờ Mãnh Tổ, bàn thờ phía bên phải là bàn thờ Cô Tổ.
Bàn thờ phía bên trái (từ trong nhìn ra) chính là bàn thờ Mãnh Tổ, bàn thờ phía bên phải là bàn thờ Cô Tổ
“Bà cô ông mãnh’’ chính là từ dùn để chỉ những người chết trẻ, chưa có gia đình. Quan niệm dân gian cho rằng, vì là chết trẻ nên những người này rất linh thiêng. Nếu “hợp’’ với người nào trong gia đình hoặc dòng họ thì sẽ phù hộ cho người đó rất nhiều. Vì thế, nếu việc thờ cúng bà cô ông mãnh không đến nơi đến chốn sẽ bị quở phạt.
Do quan niệm những người chết trẻ khi tuổi còn thấp nên không thể hưởng hương hoa cùng các cụ đời trước, giống như trên chốn dương gian, trẻ con hay được ngồi riêng 1 mâm nên bà cô ông mãnh được thờ riêng bàn thờ.
Bàn thờ bà cô ông mãnh phải thập hơn bàn thờ Tổ 1 bậc và được bài trí đơn giản gồm bài vị hoặc ảnh, bát nhang, chén nước, bình hoa, đôi đèn… và được làm lễ cúng vào ngày sóc vọng, ngày kỵ, giỗ tết giống thờ Tổ tiên.
Ngày nay, nhờ có điều kiện hơn trước nên tại các nhà thờ họ đều lập 2 bàn thờ riêng để thờ bà cô và ông mãnh. Trong đó, bàn thờ các Mãnh Tổ đặt ngai thờ, và bàn thờ Cô Tổ đặt khám thờ rất trang trọng.
Khám thờ trên bàn thờ Cô Tổ
Nếu khi cúng, người cúng ngang hàng với bà cô ông mãnh thì chỉ cần lâm râm khấn mà không cần vái, nếu người cúng thuộc hàng dưới thì phài khấn vái đầy đủ. Mỗi khi trong gia đình có người gặp vấn đề sức khỏe, vật chất… người ta thường làm lễ cúng bà cô ông mãnh để mong được phù hộ độ trì cho mọi sự được hanh thông.
3. Bàn thờ chi
Nhiều dòng họ lớn thường chia thành nhiều chi. Trong mỗi chi này lại đông con cháu nên ngoài những ngày giỗ tổ chung của toàn họ thì còn có ngày giỗ riêng của chi họ. Các chi cũng có nhà thờ riêng gọi là bản chi từ đường.
Bàn thờ trong nhà thờ Chi cũng được lập giống như trong nhà thờ Tổ.
Trên bức hoành phi tại từ đường của nhiều chi họ ở nông thôn vẫn đề rõ là từ đường của chi họ nào. Trên bàn thờ có đặt bài vị của ông Tổ và gọi là Thuần chủ bản chi. Thần chủ này cũng giống như thần chủ của Thủy Tổ họ và được thờ mãi mãi.
4. Bàn thờ vọng
Đối với những người sống ở xa quê hương, ít có điều kiện để về nhà con trai trưởng trong các dịp giỗ tết thường lập bàn thờ vọng để thờ. Ngày xưa, do con cháu hầu hết đều sống ngay tại quê nhà và sinh cơ lập nghiệp ở đó nên bàn thờ vọng thường ít, chưa phải là phong tục chủ yếu. Chỉ một vài trường hợp đặc biệt ly quán, ly hương mới cần lập bàn thờ này.
Cách lập bàn thờ vọng
Trong thời phong kiến ngày xưa, khi điều kiện đi lại còn khó khăn, khi nghe tin vua chúa băng hà mà chưa thể về dự đám tang, các quan ở nơi biên ải cũng lập hương án hướng về kinh đô để làm lễ. Những người làm quan trong triều khi có người thân mất cũng lập một hương án hướng về quê hương để làm lễ, sau đó sẽ cáo quan về cư tang 3 năm. Từ đó, bàn thờ vọng được hình thành và chỉ có những người sống xa quê mới lập bàn thờ vọng.
Theo tục lệ, mỗi dịp lễ tết, các người con đều phải tập trung vê nhà người con trai trưởng hoặc trưởng họ để làm lễ trong dịp giỗ tết. Do đó không có tục lệ lập bàn thờ vọng đối với đời thứ 3 ở quê. Nếu người con trưởng mất hoặc phải sống xa quê thì người con thứ kế tiếp sẽ được lập bàn thờ chính và bàn thờ tại nhà con trưởng là bàn thờ vọng.
Khi lập bàn thờ vọng, người chủ nhà phải về quê khấn báo với tổ tiên tại bàn thờ chính và xin phép chuyển một số lư hương phụ hoặc một vài nén nhang đang cháy dở sau đó mang lên thắp tiếp tại bàn thờ vọng.
5. Cách lập bàn thờ người mới mất
Đối với những người mới mất, do chưa được thờ chung với tổ tiên nên được lập một bàn thờ riêng tại gian thờ trong nhà. Bàn thờ này thường được bài trí sơ sài gồm một bát nhang, bài vị (hoặc ảnh), lọ hoa, chén nước, ngọn đèn… Trong vòng 100 ngày (hoặc có nơi chỉ cúng 49 ngày) tính từ ngày an táng xong, người nhà đều thắp hương cúng cơm canh trước các bữa ăn của người trong gia đình để mời người mới mất. Lý do là vì lúc này, khi mới mất thì người đó còn quyến luyến người thân nên hồn vía còn nặng nên chưa thể siêu thoát được vẫn còn quẩn quanh trong nhà.
Sau 100 ngày (hoặc 49 ngày), bát nhang của người mới mất sẽ được làm lễ rước lên thờ chung trên bàn thờ tổ tiên. Sau lễ trừ phục (hay còn gọi là đàm tế) sẽ loại bỏ bàn thờ và đồ thờ riêng của người mới mất, đưa di ảnh và bát nhang lên bàn thờ gia tiên và phải đặt ở hàng dưới. Trường hợp không có bàn thờ tổ tiên thì vẫn giữ lại bàn thờ cũ và chỉ cần yết cáo tổ tiên lên bàn thờ tổ.
6. Ở đâu bán tủ thờ, bàn thờ đứng, bàn thờ treo bằng gỗ gõ đỏ tại Hà Nội?
Liên hệ địa chỉ mua bàn thờ gỗ gõ đỏ tại 61 Nguyễn Xiển giá tốt nhất thị trường!
Vietnamarch đã chính thức ra mắt và phân phối sản phẩm bàn thờ tại các showroom và cửa hàng thuộc các hệ thống trên toàn quốc với hàng ngàn các mẫu bàn thờ đẹp chất lượng cao cấp : bàn thờ đứng, bàn thờ treo, bàn thờ truyền thống, ban thờ hiện đại, tủ thờ cao cấp…để quý khách hàng thoải mái lựa chọn. Đừng quên gọi cho chúng tôi để được đội ngũ nhân viên giàu kinh nghiệm tư vấn cho quý vị về màu sắc, kích thước phù hợp phong thủy với từng cung mệnh của gia chủ.
Địa chỉ showroom: 61 Nguyễn Xiển, Q. Thanh Xuân, TP. Hà Nội
Tel: 04.6681.2328 – Hotline: 0904.202.880 (24/7)
Website: vietnamarch.com.vn
Email: vietnamarch.ltd@gmail.com
